ประวัติพระยาราชสีมาจารย์
ผู้วางรากฐานการศึกษาในมณฑลนครราชสีมา
พระยาราชสีมาจารย์ (กวย กนิษฐานนท์)
ธรรมการมณฑลนครราชสีมา คนแรก
(ปัจจุบันคือตำแหน่งศึกษาธิการภาค ๑๓)
๑. ประวัติส่วนตัว
พระยาราชสีมาจารย์ ชื่อเดิม กวย กนิษฐานนท์
เกิดที่ ตำบลสำเพ็ง จังหวัดพระนคร เมื่อวันที่ ๒๓ เดือนกุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๔๒๖ ตรงกับปีมะแม เป็นบุตรคนที่ ๒ ของขุนประเสริฐอักษร (พึ่ง กนิษฐานนท์) และ นางประเสริฐอักษร (เชย จารุจินดา) มีพี่ร่วมมารดาท่านหนึ่งคนคือ พ.ท. พระวรภัณฑ์พลากร (แต้ม กนิษฐานนท์) ได้ทำการสมรสกับ คุณหญิงราชสีมาจารย์ (นิ่ม สุรคุปต์) มีธิดา-บุตร รวมกัน ๙ คน
๒. ประวัติการศึกษา
ประกาศนียบัตรครู ปี พ.ศ. ๒๔๔๔
ประกาศนียบัตรมัธยมพิเศษ พ.ศ. ๒๔๔๖
๓. ประวัติการรับราชการ
แรกเข้ารับราชการ วันที่ ๒๒ เดือนพฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๔๔ ต่อมาในปี พ.ศ. ๒๔๔๙ เจ้าพระยาพระเสด็จสุเรนทราธิบดี (ม.ร.ว. เปีย มาลากุล) เสนาบดีกระทรวงศึกษาธิการในสมัยนั้น ได้คัดเลือกท่านให้มาวางแผนการศึกษาให้แก่มณฑลนครราชสีมา ได้วางแผนและตั้งโรงเรียนประจำมณฑลนครราชสีมาขึ้นที่ตำบลวัดกลาง อำเภอในเมือง จังหวัดนครราชสีมา (ที่ตั้งโรงเรียนศิริวิทยากรเดิม ซึ่งปัจจุบันเป็นที่ตั้ง ของโรงเรียนรวมมิตรวิทยา) เมื่อ พ.ศ. ๒๔๕๐ เรียกชื่อว่าโรงเรียนตัวอย่าง พ.ศ. ๒๔๖๐ ยังไม่มีโรงเรียนสำหรับเด็กหญิงในมณฑลนี้ ท่านจึงได้ตั้งโรงเรียนสำหรับเด็กหญิงขึ้น อยู่ระหว่างวัดแจ้งนอกกับวัดแจ้งในใช้ชื่อว่าโรงเรียนสุขานารี เปิดรับนักเรียนหญิงเข้าเรียนโดยเฉพาะ เมื่อมีนักเรียนหญิงเรียนมากขึ้น ท่านเห็นว่าเป็นการไม่ปลอดภัยที่จะให้มาเรียนไกลเมือง ทางราชการจึงย้ายนักเรียนหญิงชั้นมัธยมไปเรียนที่วัดสุทธจินดา ในปี พ.ศ.๒๔๗๐ พร้อมทั้งถ่ายโอนนักเรียนหญิงทั้งหมดจากโรงเรียนประจำมณฑลนครราชสีมา มารวมไว้ด้วยกันโดยตั้งชื่อใหม่ว่าโรงเรียนสุรนารีวิทยา ต่อมาท่านได้จัดตั้งโรงเรียนฝึกหัดครูกสิกรรมมณฑลนครราชสีมา (ปัจจุบัน คือ มหาวิทยาลัยราชภัฏนครราชสีมา) ที่ตำบลในเมือง อำเภอในเมือง จังหวัดนครราชสีมา โรงเรียนช่างไม้ชายนครราชสีมา (วิทยาลัยเทคนิคนครราชสีมาในปัจจุบัน) นอกจากนี้ท่านยังได้จัดตั้งโรงเรียนตามจังหวัดต่าง ๆ ทุกจังหวัดในมณฑลนครราชสีมา ทั้งโรงเรียนวิชาสามัญและวิชาอาชีพกสิกรรม ซึ่งท่านเห็นว่าการอาชีพของพลเมืองไทยจะต้องอาศัยอาชีพการกสิกรรมต่อไปอีกนาน การที่ได้รับพระราชทานบรรดาศักดิ์เป็นพระยาราชสีมาจารย์ เป็นพระมหากรุณาธิคุณอันล้นพ้น จากพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ ๗ ซึ่งสร้างความภาคภูมิใจตลอดชีวิตของท่าน ในบรรดาศักดิ์อันเป็นมงคลนามนี้ ท่านได้กล่าวเสมอว่าเจ้าพระยาพระเสด็จสุเรนทราธิบดี เป็นผู้มีบุญคุณแก่ท่านอย่างที่สุด ในด้านวิทยาการและความเมตตากรุณาตลอดมาพระยาราชสีมาจารย์ เป็นผู้วางรากฐานการศึกษาในมณฑลนครราชสีมาจนเป็นที่ประจักษ์อย่างแท้จริงได้รับราชการในด้านการศึกษาตลอดมาจนออกจากราชการในมณฑลนครราชสีมา ท่านมักกล่าวเสมอว่า “การศึกษาต้องทำเป็นวิทยาทานจึงจะเกิดประโยชน์แก่ประชาชนโดยแท้”
ตำแหน่ง
เริ่มรับราชการครั้งแรกในตำแหน่งครูโรงเรียนวัดบพิตรภิมุข ต่อมาได้ย้ายและเลื่อนตำแหน่ง ดังนี้
ครั้งที่ ๑ ครูโรงเรียนวัดมหาพฤฒาราม
ครั้งที่ ๒ ครูโรงเรียนข้าราชการพลเรือน
ครั้งที่ ๓ ครูโรงเรียนสายเสาวณี
ครั้งที่ ๔ ครูโรงเรียนฝึกหัดครูฝั่งตะวันตกพระนคร
ครั้งที่ ๕ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๔๙ ทำการแทน นายตรวจแขวงตะวันตกเหนือพระนคร
ครั้งที่ ๖ ๒๐ มกราคม พ.ศ. ๒๔๔๙ เป็นว่าที่ธรรมการมณฑลนครราชสีมา
ครั้งที่ ๗ ธรรมการมณฑลนครราชสีมา (ตำแหน่งศึกษาธิการมณฑลในเวลาต่อมา) มีนาคม ๒๔๕๑
ยศ
ครั้งที่ ๑ เป็นรองอำมาตย์เอก
วันที่ ๗ สิงหาคม ๒๔๕๔
ครั้งที่ ๒ เป็นอำมาตย์ตรี
วันที่ ๑๗ พฤษภาคม ๒๔๕๖
ครั้งที่ ๓ เป็นอำมาตย์โท
วันที่ ๒๘ ธันวาคม ๒๔๕๙
ยศพิเศษ
นายกองโท กองเสนารักษาดินแดน
ศักดิ์
ครั้งที่ ๑ เป็นขุนวิเทศดรุณการ ศักดินา ๕๐๐
วันที่ ๒๕ เดือนมีนาคม พ.ศ. ๒๔๔๙
รับพระราชทานสัญญาบัตร
ครั้งที่ ๒ เป็นหลวงวิเทศดรุณการ ศักดินา ๘๐๐
วันที่ ๙ เดือนกุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๔๕๔
ครั้งที่ ๓ เป็นพระวิเทศดรุณการ ศักดินา ๘๐๐
วันที่ ๒๐ เดือนธันวาคม พ.ศ. ๒๔๖๒
ครั้งที่ ๔ เป็นพระยาราชสีมาจารย์ ศักดินา๑๐๐๐
วันที่ ๔ ธันวาคม พ.ศ. ๒๔๗๑
เครื่องราชอิสริยาภรณ์
ครั้งที่ ๑ ได้ช้างเผือกชั้นที่ ๕ เบญจมาภรณ์
วันที่ ๑๘ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๕๗
ครั้งที่ ๒ ได้มงกุฎสยามชั้นที่ ๔ จัตุรถาภรณ์
วันที่ ๑๔ มกราคม พ.ศ. ๒๔๖๑
ครั้งที่ ๓ ได้ช้างเผือกชั้นที่ ๔ จัตุรถาภรณ์
วันที่ ๘ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๔๖๓
ครั้งที่ ๔ ได้ จักรพรรดิมาลา
วันที่ ๖ ธันวาคม พ.ศ. ๒๔๗๐
ครั้งที่ ๕ ได้ เหรียญเฉลิมพระนคร ๑๕๐ ปี
วันที่ ๑๙ เมษายน พ.ศ. ๒๔๗๕
อ้างอิง :
- อนุสรณ์ พระยาราชสีมาจารย์ (กวย กนิษฐานนท์). พระนคร : ชวนพิมพ์, 2511.
- เพจโคราชในอดีต
บุคคลสำคัญ และ ข้าราชการเก่า ในโคราช (พระยาราชสีมาจารย์)
https://www.facebook.com/korat.in.the.past/posts/1472530652815695/
โรงเรียนอื่นๆ ในเมืองโคราช (โรงเรียนนฤมิตรวิทยา)
https://www.facebook.com/korat.in.the.past/posts/3698195890249149
- ประวัติโรงเรียนราชสีมาวิทยาลัย
https://rajsima109.wordpress.com/เกี่ยวกับโรงเรียน/ประวัติโรงเรียน/
- ประวัติโรงเรียนสุขานารีวิทยา
https://www.sukhanaree.ac.th/ขอมลโรงเรยน/ประวตโรงเรยน
- ประวัติความเป็นมา โรงเรียนศิริวิทยากร (ศวก.)
https://www.facebook.com/media/set/?set=a.1057239161011515.1073741879.740445486024219
- ประวัติโรงเรียนรวมมิตรวิทยา
http://www.rmw.tht.in/page1.html
- Wiki Pedia วิทยาลัยเทคนิคนครราชสีมา
https://th.wikipedia.org/wiki/วิทยาลัยเทคนิคนครราชสีมา_สถาบันการอาชีวศึกษาภาคตะวันออกเฉียงเหนือ_๕
- Wiki Pedia มหาวิทยาลัยราชภัฏนครราชสีมา
https://th.m.wikipedia.org/wiki/มหาวิทยาลัยราชภัฏ